sudy-vkl.jpg

Asesor - członek sądu orzekającego, niezależnie od tego, czy był to sąd orzekający, sąd marszałkowski, sąd marszałkowski, sąd marszałkowski czy inny sąd, w którym wyrok zapadał kolegialnie.

Vizh - osoba, która pełniła funkcję świadka. Do jego obowiązków służbowych należały: oględziny miejsca zdarzenia, badanie miejsc przestępstw i przedstawianie sądowi wniosków na ich temat, oficjalne zeznawanie przed sądem o faktach przestępstwa. Vizh był mianowany przez wojewodę, starostę, podstarostę, urzędnika. Stanowisko zostało zlikwidowane po wprowadzeniu stanowiska rydlarza.

Wiceregent - zastępca instygatora.

Wice-pisarz - zastępca urzędnika. Stanowisko to występowało w kancelarii centralnej, w kancelariach sądów ziemskich, grodzkich, referendarskich i innych. Wprowadzano je, gdy zachodziła konieczność zastąpienia urzędnika podczas jego czasowej nieobecności, a także gdy brakowało kandydatów na stanowisko urzędnika. W większości przypadków wicekról pełnił również funkcję archiwisty.

Vice-regent - zastępca regenta. Stanowisko to występowało w kancelarii centralnej, konsystorskiej, w kancelariach sądów asesorskich, ziemskich, grodzkich, referendarskich i innych. Wprowadzano je, gdy zachodziła konieczność zastąpienia urzędnika podczas jego czasowej nieobecności, a także w przypadku braku kandydatów na stanowisko regenta. W większości przypadków wiceregent pełnił również funkcję archiwisty.

Wojewoda - stał na czele władzy administracyjnej i sądowniczej oraz pełnił funkcje wojskowego i cywilnego namiestnika województwa. Zasiadał w Radzie WKL, a w czasie wojny stał na czele wojewodzińskiej milicji szlacheckiej. Przewodniczył zwoływanym przez siebie sejmikom powiatowym. Zarządzał sądem kryminalnym i nadzorował policję ziemską. Zajmował się ulepszaniem swojego województwa, a także ustalał ceny żywności i towarów importowanych. Wojewoda podlegał hetmanowi.

Woznyj - urzędnik sądów zemstowskich od XVI do XVIII wieku, najniższe stanowisko władzy wykonawczej w powiecie, zastępował obowiązki weża. Do jego obowiązków należało: składanie pozwów w sądzie, przejmowanie ziemi i majątków, oględziny miejsca i śladów przestępstwa, prowadzenie dochodzeń, przesłuchiwanie świadków, ofiar i podejrzanych. Podczas wykonywania swoich obowiązków musiał mieć przy sobie świadków. Wynik przeszukania miał być przedstawiony sądowi w pisemnym orzeczeniu. Wynagrodzenie otrzymywał od osób, nad których sprawami pracował. Za nieuczciwe prowadzenie spraw groziła odpowiedzialność do kary śmierci. Był mianowany przez wojewodę na polecenie sądu ziemskiego i szlachty, podlegał generałowi.

Generał (generał) - stanowisko w sądach zemstowskich, główny sędzia. Przekazywał roszczenia do sądu, sprawdzał miejsca wypadków itp. W każdym powiecie było ich kilku, byli wybierani przez wojewodę, starostę i szlachtę powiatową spośród tych, którzy posiadali majątek nieruchomy w powiecie lub województwie. Zatwierdzał go wielki książę litewski.

Starosta - dowodził wewnętrzną strażą miejską na zamku, był odpowiedzialny za naprawę zamku. Za swoją służbę miał przywileje: był zwolniony z podatków i ceł, otrzymywał żołd i ziemię, zasiadał w sądzie miejskim.

Szlachcic królewski lub szlachcic gospodarski - stanowisko na dworze Wielkiego Księcia Litewskiego. Wykonywał różne zadania związane z ochroną zamków i ambasad, działał jako przedstawiciel dyplomatyczny, przeprowadzał audyty dóbr wielkoksiążęcych i państwowych.

Szlachcic skarbu WKL - wypełniał różne zlecenia podkróla. Służył w Komisji Skarbowej WKL.

Drevnichy - stanowisko szlachcica. Odpowiedzialny za zaopatrzenie w drewno zamków i budynków wielkoksiążęcych.

Detskiy - najniższe stanowisko w systemie administracji sądowo-administracyjnej, komornik. Dokonywał aresztowania i doprowadzał oskarżonego do sądu, wykonywał wyrok i przejmował majątek. Służył pod wielkim księciem, wojewodą, tiunem, imiennikiem.

Instygator - pełnił funkcje prokuratora. Zasiadał w sądach referendarskich i zadwornych. Podlegał kanclerzowi. Występował jako powód lub oskarżyciel publiczny w sprawach dotyczących interesów państwa i Wielkiego Księcia, wnosił skargi o zdradę państwa, w sprawach z oskarżenia prywatnego występował po stronie pokrzywdzonego w obecności jego skargi.

Kat - wykonywał wyroki śmierci, usuwał śmieci, niszczył bezpańskie zwierzęta, a czasami, jako znawca ludzkiej anatomii, zajmował się leczeniem.

Komisarz - członek komisji wyznaczonej przez Wielkiego Księcia Litewskiego, Radę lub Sojm do wykonania wyroku w sprawie sądowej lub rozpatrzenia jakiejś kwestii. Był sędzią w sądzie komisarycznym.

Komornik - jako komornik i na koszt zainteresowanego dokonywał pomiaru granic posiadłości. Był członkiem sądu podkomorskiego i podlegał podkomorzemu.

Ławnik - członek magistratu w miastach, w których obowiązywało prawo magdeburskie. Wraz z wójtem tworzyli sąd wójtowsko-ławniczy, który rozpatrywał sprawy karne mieszczan. Byli wybierani przez gramadę lub radę spośród mieszczan miasta.

Plenipotent - zaufana osoba reprezentująca jedną ze stron w sądzie.

Podkomorzy zemstvo (povet) - przewodniczył sądowi podkomorskiemu, a także uczestniczył w rozpatrywaniu spraw w sądzie kapturowym.

Sygnalista - pomocnik urzędnika w instytucjach i sądach WKL. Wchodził w skład aparatu wykonawczo-technicznego, który niekiedy mógł liczyć do 5 osób w jednej instytucji.

Podsudok - asystent sędziego, który przygotowywał sprawy dla sądu.

Referendarz - nadzorował porządek skarg. Początkowo przyjmował skargi i przekazywał je kanclerzowi do przedłożenia wielkiemu księciu litewskiemu, a następnie ogłaszał decyzję wielkiego księcia w sprawie złożonych skarg. Mianowany przez wielkiego księcia litewskiego, był przewodniczącym sądu referendarskiego.

Starosta - w XVI-XVIII w. kierował administracją sądową powiatu. Przewodniczący sądu grodzkiego. Za swoją służbę otrzymywał od Wielkiego Księcia Litewskiego majątek państwowy - starostwo - w czasowe lub dożywotnie posiadanie i płacił ¼ dochodu netto. W czasie wojny stał na czele chorągwi powiatowej.