deulinskae-peremir.jpg

Pod koniec października 1618 r. wojna między Rzeczpospolitą Obojga Narodów a Królestwem Moskiewskim o tron moskiewski osiągnęła swój finał. Nacierające wojska króla Władysława IV Wazy, po zdobyciu znacznych terytoriów, zbliżyły się do samej Moskwy. Próbowały zdobyć ją szturmem, Nogorożcom udało się odeprzeć atak. Wojska polsko-litewskie postanowiły nie iść dalej i stanęły pod Moskwą.

Dla obu stron było oczywiste, że ta wojna musi się skończyć. Wojskom polsko-litewskim i oddziałom kozackim pod Kaługą zagrażała zbliżająca się zima, która przyniosła ze sobą srogie mrozy i, jak zawsze, niedobór prowiantu. Wojska najemne Rzeczypospolitej narzekały i groziły odejściem, co było zrozumiałe, ponieważ stale opóźniano im wypłatę żołdu, a czasem nie płacono wcale.

Ostatecznie strony zdecydowały się podpisać zawieszenie broni. Negocjacje odbywały się w dwóch etapach. Pierwszy rozpoczął się 21 października 1618 r. i miał miejsce nad rzeką Presną. Po stronie Rzeczypospolitej Obojga Narodów stanęli komisarze podlegli królowi Zygmuntowi III i Senatowi: kanclerz litewski Lew Sapieha, referendarz wielki litewski Aleksander Gonsiewski, biskup kamieniecki Adam Nowodworski i kasztelan sochaczewski Konstanty Plikhta. Stronę Królestwa Moskiewskiego reprezentowali: książę Daniel Mezecki, okolnicki Artemij Izmaiłow, bojar Fiodor Szeremietiew, urzędnicy Iwan Bołotnikow i Iwan Somow.

Na pierwszym etapie partie wysunęły maksymalne żądania. Przedstawiciele Rzeczypospolitej żądali oddania im Tweru, Pskowa i Nowogrodu, a także uznania Władysława Wazy za cara moskiewskiego. Przedstawiciele Moskwy domagali się zwrotu wszystkich zdobytych ziem i wszystkich jeńców, a także wycofania wojsk z terytorium Królestwa Moskiewskiego.

Ponadto w toku negocjacji stronom udało się uzgodnić ogólne zarysy warunków traktatu. Tak więc Rzeczpospolita Obojga Narodów zezwoliła Władysławowi na odrzucenie roszczeń do tronu moskiewskiego i tytułu cara w przypadku przekazania mu Pskowa, zwrot wszystkich terytoriów Litwy zajętych przez Moskwę w XV-XVI wieku oraz zwrot wydatków wojskowych. Przedstawiciele Moskwy z kolei zgodzili się oddać Smoleńsk i Rosławl Rzeczypospolitej Obojga Narodów w traktacie pokojowym.

Ponieważ na pierwszym etapie strony nie doszły do porozumienia, nastąpił drugi etap negocjacji, który odbył się we wsi Deulino. Odbyły się trzy spotkania, a najbardziej napięte było spotkanie 26 listopada 1618 r., kiedy to strona moskiewska przedstawiła nową wersję traktatu. Przez długi czas strona moskiewska nie zgadzała się na wprowadzenie korzystnych dla Rzeczypospolitej poprawek, a następnie, aby w jakiś sposób wpłynąć na decyzję Moskwy, strona polsko-litewska zaczęła grozić wznowieniem wojny i obiecała wesprzeć kolejnego Dymitra Samozwanca. Groźby poskutkowały i poprawki zostały wprowadzone. W rezultacie sam rozejm w Deulinie został podpisany 11 grudnia 1618 roku.

Tekst rozejmu zawierał następujące warunki:

  • Rozejm został zawarty od 25 grudnia 1618 r. do 25 czerwca 1633 r., na okres 14 lat i 6 miesięcy.
  • Królestwo Moskiewskie przekazało Rzeczypospolitej następujące miasta: Smoleńsk, Rosław, Czernigow, Biełaja, Dorogobuż, Trubczewsk, Monastyrski z okolicznymi ziemiami, Serpeisk, Nowogród Siewierski.
  • Z kolei Rzeczpospolita Obojga Narodów zwróciła Królestwu Moskiewskiemu następujące miasta: Wiazmę, Mieshchowsk, Kozielsk, Mosalsk zamiast miast Pochep, Starodub, Newel, Sebezh, Krasnoje i Popową Górę wraz z okolicznymi ziemiami.
  • Wymienione miasta i terytoria miały zostać przekazane do 15 lutego 1619 r. wraz z majątkiem i mieszkańcami. Tylko szlachta, duchowieństwo prawosławne i kupcy mogli powrócić do Królestwa Moskiewskiego.
  • Rzeczpospolita Obojga Narodów zobowiązała się do wycofania wszystkich swoich wojsk z terytorium Królestwa Moskiewskiego do 15 lutego 1619 roku.
  • Car moskiewski zrzekł się tytułów wojewody smoleńskiego, czernihowskiego i inflanckiego, dla Władysława pozostało prawo do tytułowania się w oficjalnych dokumentach polsko-litewskich carem moskiewskim.
  • Wymiana jeńców miała nastąpić 15 lutego 1619 roku.
  • W celu zbadania nowych granic i terytoriów strony zobowiązały się wysłać swoich komisarzy latem 1619 roku.
  • Kupcy obu stron mogli swobodnie poruszać się po terytoriach obu państw, z wyjątkiem miast Wilna, Krakowa i Moskwy.
  • Rzeczpospolita Obojga Narodów zobowiązała się zwrócić Moskwie ikonę św. Mikołaja, która została skonfiskowana w Możajsku.