W posiadłości Ostrówno, obecnej dzielnicy Beszenkowicki w obwodzie witebskim, 2 kwietnia 1557 roku urodził się Lew Sapieha i został ochrzczony w wiarę prawosławną. Do czasu narodzin Lwa jego rodzina Sapiehów osiągnęła sławę i wpływową pozycję, jego przodkowie zaczęli zajmować wysokie stanowiska w Litwie, a przede wszystkim, zgodnie z rodzinną tradycją, zajmowali stanowiska pisarzy na dworze, a jego dziadek Iwan Bogdanowicz został najpierw wojewoda Witebski, a następnie wojewoda podlaski.
Droga do wielkich osiągnięć
Swoją edukację Lew Sapieha rozpoczął w wieku 7 lat, w Nieświeżskiej prywatnej szkole Mikołaja Radziwiła Czarnego, do której chłopca wysłali jego rodzice, ojciec Iwan Sapieha i matka Bogdana Drutska-Sokolinska.
Pomimo faktu, że szkoła Nieświeża była protestancka, nie przeszkodziło to Leo Sapieha w nauce tam i zdobyciu dobrej wiedzy z zakresu filozofii, literatury, teologii od czołowych nauczycieli krajów europejskich, nauczył się także języka polskiego, niemieckiego, łacińskiego i greckiego.
Po Nieświeżu w 1570 roku, Lew Sapieha wraz ze swoimi przyjaciółmi, synami Mikołaja Radziwiła Czarnego, Jerzym i Stanisławem, udał się po dalszą edukację na Uniwersytet w Lipsku. Tam pod wpływem idei reformatorskich przechodzi na wiarę protestancką.
Do ojczyzny Lew Sapieha wraca po 3 latach w 1573 roku, ale mimo wielkiego pragnienia służenia ojczyźnie, nie od razu po przyjeździe zaczął jej służyć. Musiał czekać na swoją godzinę przez długie 7 lat, oczekiwania i rozczarowania, że jego wiedza i aspiracje nie są potrzebne. Do 1580 roku Sapieha był w oczekiwaniu, a jednak czekał na skrzydłach, kiedy został wezwany do siebie jako pisarz przez króla Rzeczypospolitej Stefana Batorego, a rok później, widząc talent i zdolności Lwa Sapiehy, Batory mianował go pisarzem Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Kolejnym etapem w służbie Lwa Sapegi było jego mianowanie ambasadorem w Moskwie, w celu potwierdzenia przez Iwana Groźnego traktatu pokojowego podpisanego w 1582 roku. Wraz ze swoją ochroną i eskortą wyruszył w drogę w 1584 roku.
Podczas gdy Lew Sapieha jechał do Moskwy do Iwana Groźnego, ten w tym samym roku 1584 umiera, a po przybyciu do Moskwy musi poradzić sobie z nowym Moskiewskim carem Fedorem Iwanowiczem. Ale pomimo zmiany władcy w Moskwie Sapieha udaje się potwierdzić traktat pokojowy, a także uwolnić z niewoli 900 swoich rodaków, za co 2 lutego 1585 r. otrzyma od Stefana Batorego stanowisko podkanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego, a 20 lipca 1586 r. Starostwo Słonimskie, po czym czyni go swoją główną rezydencją.
W wieku 29 lat Lew Sapieha poślubił Dorotę, córkę kasztelana lubelskiego Andrzeja Firleja, ślub odbył się 1 września 1586 roku. Dorota była już wdową i miała córkę z pierwszego małżeństwa, ale Lew Sapieha wychował swoją pasierbicę Barbarę Zbarożską jako rodzinę. Jego żona urodziła mu syna Jana Stanisława i troje innych dzieci, które zmarły jako niemowlęta.
W 1587 roku umiera Stefan Batory i w Rzeczypospolitej rozpoczyna się bezkrólewie, w tym czasie Lew Sapieha wykazał się dużą aktywnością w działalności politycznej. Na tron Rzeczypospolitej ubiegało się trzech kandydatów, Szwedzki Królewicz Sigismund Waza, austriacki arcyksiążę Maksymilian i Moskiewski król Fedor Iwanowicz, którego na początku poparł Lew Sapieha.
Kandydaturę Fiodora Iwanowicza Lew Sapieha, zręcznie wykorzystał do przyjęcia trzeciego statutu Litewskiego z 1588 roku, w którego tworzeniu aktywnie brał udział. Statut ten zawierał klauzule, które ustanawiały faktyczną niezależność i niemal całkowitą niezależność od Polski, co naturalnie nie odpowiadało polskim magnatom. Jednak Lew Sapieha obiecał zrezygnować z poparcia Fedora Iwanowicza, jeśli strona polska, na sejmie, przyjmie statut. Strach Polski przed moskiewskim carem okazał się silniejszy i zgodzili się zatwierdzić trzeci statut Litwy.
Kolejnym zadaniem w zatwierdzeniu statutu było uzyskanie podpisu króla Rzeczypospolitej, a z tym zadaniem Lew Sapieha umiejętnie sobie poradził. Na początek poparł kandydaturę Zygmunta Wazy, który nie był jeszcze królem. Po wyborze Zygmunta wazę na tron, Maksymilian poszedł z wojskami, aby zakwestionować tę decyzję na swoją korzyść. Zygmunt Waza, który potrzebował wsparcia neutralnej Litwy w tej walce i nie wiedział, że jego wojska pokonały Austriaka, zgodził się podpisać trzeci statut WKL, w zamian za poparcie litwy. Cała sztuczka polegała na tym, że Sapieha przygotował się do tej bitwy, a gdy tylko jego szpiedzy, pierwsi, poinformowali go o zwycięstwie Zygmunta, natychmiast poszedł do niego podpisać statut. W ten sposób, dzięki swojej przebiegłości i talentowi, Lew Sapieha był w stanie zatwierdzić statut WKL z 1588 roku, który w innych warunkach raczej nie zostałby przyjęty przez Stronę Polską i podpisany przez króla.
Pod wpływem Piotra Skargi i Zakonu jezuickiego, Lew Sapieha przechodzi na katolicyzm, ale taka zmiana wyznania nie przeszkodziła Sapegi w budowie zarówno katolickich, jak i prawosławnych świątyń na terytorium WKL.
U szczytu potęgi
W 1589 roku król Rzeczypospolitej mianował Lwa Sapegę kanclerzem Wielkiego Księstwa Litewskiego, został szefem polityki zewnętrznej i wewnętrznej WKL. Dwa lata później umiera jego żona Bogdana. Sapieha zostaje wdowcem, a swoją żonę pochuje w wileńskim kościele św. Michała.
Zajmując stanowisko kanclerza WKL, Sapieha w 1594 roku ustanowił dobrą pracę swojej kancelarii i nakazał przepisać księgi Metryki Litewskiej, aby zachować i uporządkować dokumenty archiwalne z 15-16 wieku.
W interesie swojego księstwa, Sapieha w 1596 roku, idzie na konflikt z królem i odmawia umieszczenia dużej pieczęci państwowej na akcie o mianowaniu na stanowisko biskupa wileńskiego urodzonego w Polsce. Dzięki swojej wytrwałości udaje mu się obronić swoją pozycję i uzyskać nominację na to stanowisko urodzonego w Wielkim Księstwie Litewskim, nie naruszając tym samym nowo przyjętego statutu, w którym stwierdzono, że takie stanowiska może zajmować tylko urodzony na Litwie.
Po raz drugi Lew Sapieha ożenił się w 1599 roku z 16-letnią Elżbietą Radziwił, córką wojewoda Wileńskiego i Wielkiego getmana Litewskiego Krzysztofa Radziwiłła Pioruna. W małżeństwie mieli trzech synów i córkę: Krzysztofa Mikołaja, Lwa, Mikołaja i Annę.
Po śmierci Moskiewskiego cara Iwana Fedorovicha, tron Moskiewski zajmuje Boris Godunov. Sejm mianuje Lwa Sapiehę ambasadorem w Moskwie w celu potwierdzenia traktatu pokojowego. We wrześniu 1600 roku Sapieha z Orszy udał się do Moskwy w celu potwierdzenia traktatu pokojowego i podpisania unii państwowej między Rzecząpospolitą a Księstwem Moskiewskim. W marcu 1601 roku podpisano pokój na 20 lat, ale propozycja utworzenia unii została odrzucona.
Po 8 latach, we wrześniu 1609 roku, Sapieha ponownie udał się do Księstwa Moskiewskiego, ale już nie na czele ambasady, ale w armii, w miejscu z królem Zygmuntem Wazą, udał się pod Smolensk. Lew Sapieha dowodził pułkiem, który utworzył na własny koszt. Pod Smoleńskiem pozostanie do 1611 roku, oblegającym udaje się jednak zdobyć miasto, a Sapieha wraca do Wilna. W tym samym roku, w 1611 roku, Lew Sapieha zostaje dwukrotnie wdowcem, jego młoda żona Elżbieta umiera w wieku 27 lat.
W 1612 roku ponownie wyruszył na wojnę z Moskwą, razem z Karolem Chodkiewiczem i królem Zygmuntem. Jednak stracony czas i milicja Minina i Pożarskiego nie pozwolą wojskom Rzeczypospolitej na osadzenie na tronie syna Zygmunta Władysława, nie mając szczęścia, wraz z wojskami Lew Sapieha wraca do domu.
Druga wyprawa na Moskwę w 1618 roku, w której uczestniczył również Sapieha, również nie przyniosła rezultatów. Wojskom Władysława nie udało się zdobyć Moskwy i innych moskiewskich miast. Wynikiem tej wojny było podpisanie rozejmu deulinsokgo, na mocy którego do WKL odszedł Smolensk, a do Polski Czernihów.
Po podpisaniu aktu rozejmu, Sapieha natychmiast wrócił do Wilna w 1619 roku. W następnym roku 1620, na sejmie, Lewowi Sapiehowi udało się odbić propozycję posłów Sejmu, oddać Smoleńsk i Czernihów pod administrację królewicza Władysława.
Zygmunt Waza, 6 lutego 1623 roku mianuje Lwa Sapegę wojewoda Wileńskim, w tym czasie było to najbardziej honorowe stanowisko wojskowe w WKL, ale jednocześnie z nowym mianowaniem Sapieha rezygnuje z funkcji kanclerza wielkiego Księstwa Litewskiego.
W wieku 68 lat, 25 lipca 1625 roku przez Zygmunta, Lew Sapieha został mianowany na stanowisko Wielkiego getmana Księstwa Litewskiego. W tym czasie toczyła się wojna ze Szwedami, ale Sapieha nie poszedł od razu na front, ale zaczął zbierać nowe wojska do wojny. Dopiero we wrześniu 1625 r. udał się na wojnę do Dźwiny Zachodniej. W związku z jego działalnością polityczną, na froncie nie pozostawał długo, gdyż stale musiał jeździć na Sejm. W ten sposób będzie jeździł tam iz powrotem, aż do podpisania rozejmu ze Szwedami 26 września 1629 roku.
W 1632 roku umiera Zygmunt Waza, w Rzeczypospolitej rozpoczynają się wybory nowego króla, a Lew Sapieha popiera kandydaturę syna Zygmunta, Władysława Waza. W tym samym roku ponownie musi tworzyć nowe pułki, ponieważ Księstwo Moskiewskie wypowiedziało wojnę i wysłało wojska pod Smolensk.
Jako jeden z najbogatszych i najbardziej wpływowych ludzi w Wielkim Księstwie Litewskim, który służył ojczyźnie przez całe życie i osiągnął najwyższe stanowiska w swojej rodzinie, Lew Sapieha umiera 7 lipca 1633 roku. Został pochowany w wileńskim kościele św. Michała Archanioła.