Krzysztof-Radziwiłł-Piorun.jpg

Krysztof Radziwiłł Piorun urodził się 9 lutego 1547 roku w rodzinie Wielkiego getmana Litewskiego Mikołaja Radziwiłła rudego.

Od dzieciństwa Krysztof marzył o wojskowej chwale. Czyny i osiągnięcia w walce dziadka Jerzyja Radziwilla Herkulesa i ojca nie mogły pozostawić chłopca obojętnym. A Mikołaj Radziwiłł był bardzo zadowolony z chęci chłopca do zrozumienia sztuki wojennej i dlatego pokładał w synu, jako kontynuatorze swoich spraw, wszystkie nadzieje. W 1564 roku wziął Krysztofa na wojnę z Księstwem Moskiewskim, gdzie 16-letni młodzieniec otrzymał swój pierwszy chrzest bojowy w zwycięskiej bitwie nad rzeką Ulla.

W 1567 roku Krysztof Radziwiłł został mianowany krajczykiem Litiewskim. Przez cały ten czas młody człowiek nieustannie się uczy: jego ojciec uczy syna nie tylko spraw wojskowych, ale także dyplomacji i działalności państwowej. W 1567 roku Krysztof Radziwiłł, pod protekcją ojca, brał udział w negocjacjach z ambasadorami moskiewskimi w Grodnie w okresie sojma. Pełnił rolę przedstawicielską i 10 sierpnia wraz z podskarbiuszem Astafijem Wolowiczem spotkał ambasadorów przy zamku wielkodusznym, a już 16 sierpnia przedstawił ich wielkiemu księciu litewskiemu Zygmundowi Augustowi. Następnie Krysztof Radziwiłł został mianowany naczelnikiem osobistej ochrony księcia na stanowisku rotmistrza nadwornej horugwii konnej.

W lutym następnego roku 1568 Radziwiłł otrzymuje nowe doświadczenie wojskowe podczas nieudanego trzytygodniowego oblężenia zamku Ulli. Mimo że nie udało się zdobyć zamku, dla Krysztofa była to przydatna lekcja strategii: jak nie szturmować zamków wroga.

21 stycznia 1571 roku ożenił się z córką Starosty Warszawskiego Anna Sobek. Na nieszczęście rodziców, chłopiec i dziewczynka, którzy urodzili się w tym małżeństwie, zmarli w młodym wieku.

10 maja 1572 roku Krysztof Radziwiłł został mianowany przez Zygmunta Augusta na stanowisko hetmana polnego WKL. Po przydzieleniu udał się na czele swojego oddziału, by strzec północno-wschodnich granic Księstwa.

Podczas rozejmu z Moskwą w wojnie inflanckiej, Radziwiłł uczestniczył w życiu politycznym WKL I Rzeczypospolitej. Po śmierci Zygmunta Augusta, wraz z ojcem, w wyborach nowego króla Rzeczypospolitej, poparł kandydaturę Henryka Walua i po jego zwycięstwie był obecny 18 lutego 1574 roku na koronacji w Krakowie. A już po ucieczce Henryka Walua, Krysztof poparł nową kandydaturę Stefana Batorego, który po koronacji pozostawił Radziwiłłowi wszystkie jego stanowiska i przywileje.

Po śmierci pierwszej żony Anny Sobek 15 stycznia 1578 Krysztof wkrótce ożenił się po raz drugi z Katarzyna Ostrogska, córką wojewoda kijowskiego Konstantego Ostrogskiego; potrzebował spadkobierców. Ślub odbył się 22 lipca 1578 roku. Katarzyna urodziła Radziwiłłowi syna Janusza i, pół roku po jego urodzeniu, zmarła 3 sierpnia 1579 roku.

Pierwsze wojska pod swoim dowództwem Krysztof Radziwiłł Piorun otrzymał w 1578 roku, a jego przywilej Stefan Batory mianował go dowódcą wojsk w Inflantach. Rok później, dowodząc dwoma tysiącami jeźdźców, świętował swoje pierwsze samodzielne zwycięstwo. Wracając z nalotu wojskowego na okręg Derpa (Tartu), obległ zamek Kerpec (Kiremne) i 11 lutego 1579 roku wziął go szturmem. W tym samym roku 1579 Radziwiłł uczestniczył w kampanii wyzwolenia Połocka od wojsk moskiewskich. Wraz ze swoim oddziałem zablokował zamek Sokół, ponieważ nie można go było zdobyć szturmem, a wraz z zamkiem Zablokowano również drogę na Połock. W tej sytuacji możliwość niespodziewanego uderzenia na wojska Rzeczypospolitej była faktycznie wykluczona. Za to, 16 października 1579 roku, Stefan Batory swoim przywilejem mianował Krysztofa Radziwilla kasztelanem trockim, a nieco później zgodził się dać mu stanowisko podkanclerza Litwy. Pomimo otrzymanych wysokich stanowisk, Radziwiłł kontynuował służbę wojskową i wziął udział w zdobyciu Wielkich Łuków.

10 lipca 1581 roku, w odpowiedzi na spalone posady Orszy, Szkłowa, Mohylewa, Dubrowny, Radomla i Kopysy, Stefan Batory podjął decyzję o wysłaniu z odwetowym nalotem do Księstwa Moskiewskiego Krysztofa Radziwilla Pioruna. Jego kampania rozpoczęła się 5 sierpnia w Witebsku. Otrzymał na posiłki cztery tysiące ludzi i wtedy, mając do dyspozycji około 7 tysięcy ludzi, udał się na Suraż.

W tej kampanii Radziwiłł zastosował taktykę spalonej ziemi, pozostawiając po sobie tylko popiół. Działał błyskawicznie i niespodziewanie pojawiał się tam, gdzie go nie czekali. Od Suraża, paląc wszystko na swojej drodze, Krysztof Radziwiłł Piorun dotarł do Rzewa, a od Rzewa do Wolgi, i wyszedł na jej brzegi 26 sierpnia w pobliżu klasztoru Preczysteńskiego. Dowiedziawszy się, że sam Iwan Groźny znajduje się niedaleko starej, Radziwiłł zaczął od podpalenia pobliskich wiosek i miasteczek. Jednakże, na propozycję swoich pomocników oblegania samego miasteczka, w którym był Car moskiewski, nie zgodził się. Od uciekiniera carskiego Danili Krysztof Piorun dowiedział się, że Iwan Groźny myśli tylko o tym, jak uciec ze starej i już wysłał swoją żonę z dziećmi do Moskwy.

Przestraszywszy moskiewskiego cara, Radziwiłł udał się do Toropca, gdzie, po dwóch dniach i spaleniu okręgu, udał się do miasta Stara Russa, gdzie znajdowały się carskie solniczki, które dawały moskiewskiemu carowi dochód około 200 tysięcy rubli. Stara Rosja spotkała ten sam los, co wszystkie miasta i wioski na drodze Pioruna. Wraz z solarniami miasto zostało spalone, a wojska litewskie wycofały się dalej do Porchowu. To miasto Radziwiłł postanowił zająć i od 10 do 19 października trzymał je w oblężeniu. Dopiero rozkaz króla Rzeczypospolitej Stefana Batorego, by udać się do Pskowa, uratował miasto przed zajęciem. 26 października Radziwiłł spotkał się w obozie Królewskim pod Pskowem.

Przerażony wyprawą Radziwiła i stojącymi wojskami Rzeczypospolitej pod murami Pskowa, Iwan Groźny wyraził zgodę na rozpoczęcie negocjacji w sprawie zawarcia pokoju. Właśnie po tej kampanii zaczęto nazywać Krysztofa Radziwiłła Piorunem, ponieważ podobnie jak pogański Słowiański Bóg wypalił ziemię, po której szedł, i przerażał swoich wrogów.

19 marca 1592 roku Radziwiłł ożenił się po raz trzeci z Katarzyna Tenczyńska. W tym małżeństwie urodziła się córka Elżbieta i syn Krysztof.

Po zakończeniu wojny liwonskiej Krysztof Radziwill Piorun kontynuował działalność państwową na stanowisku podkanclerza i 15 grudnia 1584 roku został mianowany wojewoda Wileńskim. Jednakże, przyjmując tę rangę, został zmuszony do rezygnacji ze stanowiska podkancelera Litwy.

Po śmierci Stefana Batorego Krysztof Radziwiłł ponownie wziął udział w wyborach nowego króla Rzeczypospolitej. Z wybranym królem Zygmuntem wazą stosunki Radziwilla nie układały się. Powodem było to, że Radziwiłł wraz z Lwem Sapegą i innymi magnatami WKL był zwolennikiem niezależności Litwy, a także był jednym z tych, którzy wzięli udział w zatwierdzeniu statutu WKL. Statut ten, podczas wyborów króla Rzeczypospolitej w 1588 roku, został zmuszony do podpisania przez Zygmunta Wazę w zamian za poparcie litewskich magnatów i szlachty. Od tego momentu rozpoczęła się konfrontacja między królem a Radziwiłłem. Korzystając z wszelkich okazji, Piorun próbował oprzeć się wszelkim przedsięwzięciom i intencjom króla wobec Litwy. Tak więc w 1595 r. zniesiono pobór podatków w Litwie na wojnę z Tatarami. Radziwill odmówił udziału w negocjacjach z ambasadorami cesarskimi w sprawie udziału Rzeczypospolitej w lidze antytureckiej, zdając sobie sprawę, że to przedsięwzięcie niemieckich Habsburgów nie zakończy się dobrze dla Litwy. Jako przywódca protestantów w WKL Krysztof Radziwiłł sprzeciwiał się unii kościelnej katolików i prawosławnych, uważając, że spowoduje to poważny opór prawosławnych. W odpowiedzi Zygmunt Waza odpowiedział w ten sam sposób, ignorując wszystkie sugestie i uwagi Radziwiłła dotyczące polityki zagranicznej i wewnętrznej Rzeczypospolitej, a także w innych kwestiach.

Po raz trzeci Radiville owdowiał 19 marca 1592 roku, jego żona Katarzyna Tenczyńska zmarła w pokoju. Krysztof Radziwiłł był wdowcem przez dwa lata i ożenił się ponownie po raz czwarty z Elżbietą Ostrogską 24 sierpnia 1594 roku w Lublinie.

Od działalności państwowej Radziwiłł rozpraszał się tylko wtedy, gdy był zajęty wojną. W 1601 roku ponownie bronił ojczyzny, tym razem przed Szwedami. W Inflantach, wraz z Janem Chodkiewiczem, 21 czerwca pokonał pod Kokenhausen Szwedów, a następnie zajął miasto Wenden. 24 czerwca Radziwiłł oblegał Rumbarg, ale z powodu braku żołnierzy w armii miesiąc później wycofał oblężenie z miasta. Wkrótce połączył się z armią polską, a następnie odmówił dowodzenia wojskami w Inflantach w odpowiedzi na niechęć Zygmunta Wazy do przyjęcia Jego planu rekrutacji nowych żołnierzy. Była to ostatnia kompania wojskowa dla Krysztofa Radziwilla Pioruna, 20 listopada 1603 roku zmarł w posiadłości swojej córki Elżbiety w powiecie słonimskim.